NieR:Automata - Khi game là một tác phẩm nghệ thuật
| 21/01/2018 07:40 PM
Bài dự thi của độc giả Lê Thanh Tùng với tựa game NieR:Automata.
Video game đang ngày càng trở nên thành công hơn ở vai trò một loại hình giải trí, sánh vai cùng các ông lớn như âm nhạc hay phim ảnh. Video game giờ đây không còn chỉ dành cho giới trẻ với mục đích đơn thuần là giải trí nữa, nó ngày càng phổ biến hơn. Câu hỏi đặt ra là liệu video game có được coi là một loại hình nghệ thuật không, hay, nó có những gì xứng đáng để được xét như một tác phẩm nghệ thuật?
Theo tôi, video game hoàn toàn xứng đáng được gọi là một tác phẩm nghệ thuật. Chúng là thành quả của sự kết hợp giữa các yếu tố nghệ thuật, với sự góp sức của nhiều họa sĩ, nhạc sĩ, nhà biên kịch, đạo diễn cùng nhiều vị trí khác, cũng giống như phim ảnh vậy. Nhưng tất nhiên, không phải sản phẩm nào của một họa sĩ cũng được coi là một tác phẩm nghệ thuật. Đó cũng là lý do chúng ta có danh mục riêng mang tên "phim nghệ thuật", tách chúng khỏi những bộ phim thông thường.
Sự khác biệt đáng chú ý nhất giữa một phim bom tấn của Hollywood và một phim nghệ thuật nằm ở mục đích đằng sau chúng. Phim nghệ thuật được tạo ra vì lý do thẩm mỹ và để được thường thức trên những giá trị này hoặc là công cụ để người nghệ sĩ truyền tải những thông điệp của riêng họ qua các phép ẩn dụ và hình ảnh giàu tính hình tượng. Tuy những bộ phim bom tấn hoàn toàn có thể làm điều tương tự nhưng những chúng không được coi là một tác phẩm nghệ thuật vì mục đích tồn tại của những yếu tố này không vì tính thẩm mỹ. Vậy tại sao video được coi là một loại hình nghệ thuật nếu mục đích ban đầu của nó không phải là để thường thức như một tác phẩm nghệ thuật?
Điều này vẫn khiến tôi băn khoăn, ít nhất là cho đến vài tháng trước, khi tôi hoàn thành NieR:Automata. Tựa game này đã hoàn toàn thuyết phục được tôi rằng "Video game có thể là một loại hình giải trí nhưng vẫn giữ được vẹn nguyên các giá trị nghệ thuật".
Thế giới trong NieR:Automata đều xoay quanh yếu tố "thẩm mỹ", tất cả đều mang ý nghĩa hình tượng rất cao. Tôi có cảm giác rằng mỗi khi đạo diễn Yoko Taro đứng trước quyết định mà thẩm mỹ là một khả năng thì nó chiến thắng ngay tắp lự. Điều này có thể thấy rõ ngay từ cách sắp đặt con chữ trong logo đến từng chi tiết trong trò chơi. Liệu bạn có nhận ra sự xuất hiện của các triết gia nổi tiếng, tác giả cuốn sách mà Pascal thích đọc, bộ ngoại trang của nhân vật chính với cảm hứng từ trang phục thời kỳ Victoria hay mỗi lần nâng cấp vũ khí ngoài những chỉ số ta còn được hé lộ thêm một chút về câu chuyện đằng sau chúng.
Mọi thứ trong Automata đều do chủ đích của Yoko Taro và chỉ đơn giản... ở đó mà chẳng đi kèm một lời giải thích nào. Dù vậy, đây không phải điều gì đáng phàn nàn cả, thậm chí nó lại là một trong những yếu tố tôi thích nhất. Vẻ đẹp của trò chơi nằm ở những chi tiết tinh tế mà nếu bạn không muốn thì game vẫn tôn trọng và không ép bạn phải tiêu hóa chúng. Automata có một thế giới thật sự rất đáng kinh ngạc với vô vàn thứ đáng tìm hiểu nhưng chỉ khi bạn sẵn lòng mà thôi.
Trong một bài phỏng vấn về tại sao 2B lại được thiết kế như vậy, ông chỉ đơn giản đáp "Tôi thích con gái". Nhận định này được đánh giá cao, đặc biệt là trong thời đại mà người nghệ sĩ phải đưa ra lý do cho mọi câu nói, mọi lựa chọn của họ dựa trên một quy chuẩn cao siêu nào đấy. Tuy nhiên tôi tin rằng điều này rất có thể lại là Yoko chơi đùa với chúng ta, giống như ông vẫn thường làm.
Một lý do khác nằm ở những hiệu ứng cảm xúc nó mang lại. NieR:Automata là một trò chơi được làm ra để cảm nhận bằng trái tim. Mọi thứ trong trò chơi đều được tính toán nhằm khơi gợi xúc cảm nơi người chơi. Dù bạn sắp chơi nó hay chuẩn bị chơi lại, để ý đến những chi tiết, dù là nhỏ nhất, bạn sẽ nhận ra khi game chậm lại và sắp đặt khung cảnh để truyền đạt thông điệp cảm xúc một cách hết sức tinh tế.
Bạn có thể không diễn đạt được nó bằng lời nhưng chắc chắn bạn có thể cảm nhận được nó, sâu trong trái tim và từng hơi thở mình. Ngoài ra những bản nhạc nền và các yếu tố nghệ thuật cũng góp phần nhấn mạnh ảnh hưởng của chuyến tàu cảm xúc lên bạn xuyên suốt trò chơi. Nó vừa đủ khiến bạn mệt nhoài nhưng từng trường đoạn mà game đã dày công "bẫy" bạn vào, chúng sẽ mãi đó, ngay cả khi bạn đã rời xa chiếc tay cầm.
"Tuyệt diệu" vẫn chưa phải là một từ chính xác để miêu tả về âm nhạc của Automata. Thông thường một game sẽ có khoảng 3-4 bài hát nổi bật, NieR:Automata có tới... 40 bài hát như vậy. Và đó vẫn chưa phải tất cả bởi mỗi bài hát lại có nhiều phiên bản khác nhau từ có lời, không lời đến các tone riêng biệt, chưa kể phiên bản 8-bit dành riêng cho 9S. Mỗi bài hát lại được gắn với và một sự kiện, nhân vật hoặc một địa điểm nào đó khiến nó để lại ấn tượng đặc biệt với ta. NieR:Automata cũng là một trong số rất ít những trò chơi "dám" lồng các bản nhạc có lời vào gameplay mà không khiến người chơi khó chịu hay xao nhãng vì nó. Trò chơi thậm chí còn tiến xa hơn khi dùng những bản nhạc này như một công cụ dẫn truyện.
Nếu ngay cả những điều đó vậy vẫn chưa đủ thuyết phục thì hãy cùng tôi đi qua "true ending", cái kết cuối cùng trong năm cái kết chính và cũng là cái kết tuyệt vời nhất có thể có của một tuyệt tác.
Ending E bắt đầu khi bạn nhìn credit chạy lần thứ 4, đã kiệt sức cả về thể xác lẫn tinh thần sau hai trận chiến đầy căng thẳng mà chẳng có nổi một cái kết tươi sáng. Bất chợt mọi thứ bị pod làm gián đoạn trước khi hỏi chúng ta về quyết định có cứu sống những android đã cùng đồng hành trong suốt 50h vừa qua hay không. Đến đây bạn có thể nghĩ rằng đây chỉ là một chiêu trò để phá vỡ bức tường thứ tư, để dãn dắt đến đoạn cutscene cuối kia mà thôi. Tôi bấm đồng ý ngoài lý do là đoạn cutscene đó còn vì tôi thật sự quan tâm tới 2B, 9S và A2 và muốn họ có một kết thúc tốt hơn. Nhưng chỉ vậy mà thôi, tôi không nghĩ còn có gì nhiều hơn thế. Tuy vậy, bạn nhận ra đơn giản đồng ý cứu họ là chưa đủ, bạn phải chứng minh được năng lực của mình, chứng minh được mình nghiêm túc với quyết định đó bằng cách chiến thắng trong mini game cuối cùng.
Mini game là một tựa "shoot 'em up" khởi đầu với độ khó của... bắn gà trong khoảng chừng 10p trước khi đạt độ khó ngang tầm một game touhou. Và kỳ lạ thay, đây là khoảnh khắc tôi tập trung nhất vào combat, à đó là nếu đây có thể gọi là combat. Tôi đang cố hết sức mình, phần vì muốn đạt được cái kết kia, phần do lo ngại không biết mình phải bắt đầu lại từ đâu nếu thất bại. Nhưng tất nhiên tôi không trụ được lâu, tôi dính đạn.
Một lần...
Hai lần...
Rồi ba...
"Rồi xong, lại phải xem credit từ đầu rồi" - Tôi nghĩ vậy.
Nhưng tôi đã nhầm. Một thông báo hiện lên với câu hỏi "Bạn có chấp nhận thất bại không?"
Tôi chọn "Không" mà chẳng để ý nhiều. May mắn thay, tôi không phải chơi lại từ đầu. Rồi tôi sớm nhận ra dù mình có tập trung, có cố gắng đến đâu đi chăng nữa thì nó vẫn là chưa đủ. Và tôi lại chết, lần nữa. Màn hình với thông báo lại hiện lên lần nữa, "Không phải tất cả đều là vô ích sao?" Lần này tôi đã để ý thấy những tin nhắn cổ vũ mình ở phía sau.
Tôi chọn không và tiếp tục lao đầu vào mini game đó để rồi tiếp tục thất bại, lần nữa. Màn hình quen thuộc lại hiện lên với câu hỏi "Bạn có nghĩ trò chơi điện tử là những thứ nhỏ bé ngớ ngẩn không?" Lần này thì tôi thật sự đã cảm thấy có gì đó cay cay nơi khóe mắt. Game không hỏi ta những câu như bạn có muốn đầu hàng không hay tương tự mà lại hỏi "Bạn có nghĩ trò chơi điện tử là những thứ nhỏ bé ngớ ngẩn không?" Đương nhiên là không rồi, đặc biệt sau tất cả những gì tôi đã trải qua. Dù vậy, tôi vẫn chẳng thể thắng nổi trò bullet hell kia. Bảng thông báo hiện lên, nhưng không còn các câu hỏi cũ nữa mà chỉ có vỏn vẹn một lời nhắc "Bỏ cuộc chứ?" Miễn cưỡng, tôi chọn "Không".
Và rồi điều kỳ diệu nhất xảy tới. Tôi nhận được lời đề nghị giúp đỡ từ một người chơi khác, một người hoàn toàn lạ mặt. Tôi chẳng có lựa chọn nào ngoài chấp thuận lời đề nghị đó cả, đằng sau là những tin nhắn động viên tôi, giờ đã đặc kín màn hình, bằng nhiều thứ ngôn ngữ khác nhau.
Những trải nghiệm sau đó chỉ có thể được diễn tả bằng một chữ "diệu kỳ"! Khoảnh khắc ấy khi âm nhạc nổi lên nhưng lần này là với cả một dàn hợp xướng, đó là cả đội ngũ phát triển game đang hát bài chủ đề của game, "Weight of the World". Dường như họ đang cùng giúp tôi san sẻ gánh nặng của cả thế giới vậy. Giây phút đó đột nhiên khiến tôi ghét ngôn ngữ biết mấy. Con người dày công sáng tạo ra cả trăm thứ ngôn ngữ phức tạp khác nhau nhưng buồn cười thay khi chẳng thứ ngôn ngữ nào giúp tôi diễn tả được cảm xúc của bản thân lúc đó. Tôi đã khóc, tôi chỉ biết khóc, khóc vô tư như một đứa trẻ mà thôi.
Thế rồi tôi cũng nhận được cái kết có hậu mà tôi hằng ao ước, tôi thấy các android được trao một cơ hội mới, cơ hội làm lại tất cả. Đó là phần thưởng của quyết định cứu sống họ và cố gắng, quyết tâm thực hiện điều đó của tôi, người chơi...
... Nhưng đó chưa phải là tất cả, sau giây phút lâng lâng vui sướng đó bạn được quyền lựa chọn để lại lời nhắn cho những người chơi khác, hệt cái cách họ để lại lời nhắn cho bạn vậy. Tôi lại thấy nghèn nghẹn trong cổ họng, vậy ra những điều đó không phải là một phần của trò chơi, có những người ngoài kia đã thật sự trải qua những điều tương tự.
Pod 042 lại xuất hiện với câu hỏi cuối cùng, đề nghị bạn hi sinh save file, tất cả những gì bạn đã đạt được, tất cả những kỷ niệm của bạn với 2B, 9S và A2 để giúp đỡ một người ngoài kia, một người lạ, một người có thể bạn không ưa, chẳng để đánh đổi bất cứ danh hiệu gì không? Liệu bạn có giúp đỡ người khác sau những gì họ đã làm để giúp bạn? Liệu bạn đã thật sự cảm thông với nỗi khổ mà những người khác có lẽ cũng đang phải nếm trải, tới mức hi sinh mọi thứ? Liệu bạn đã thật sự chắc chắn?
Đó là lý do khiến NieR:Automata đặc biệt đến vậy. Đó là lý do NieR:Automata xứng đáng được coi là một tuyệt tác.
Cám ơn ngài, Yoko Taro, Keiichi Okabe cùng tất cả những thành viên của Platinum Games vì trải nghiệm tuyệt vời này. Cảm ơn bạn, Riku165, cám ơn đã giúp đỡ và cho tôi cơ hội được giúp đỡ những người khác.
Để tham gia cuộc thi Cây Bút Vàng, các bạn hãy gửi bài viết về hòm thư [email protected].
Thông tin chi tiết xem tại ĐÂY.
Cùng đọc các bài dự thi khác của Cây bút vàng 2018 tại ĐÂY.